Bộ Công Cụ Mới – Francis Bacon

Cuốn sách “Bộ Công Cụ Mới” (The New Organon) của triết gia và nhà khoa học người Anh Francis Bacon (1561-1626) được xuất bản lần đầu tiên năm 1620. Đây là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Bacon, trong đó ông đề xuất một phương pháp luận khoa học mới nhằm thay thế cho phương pháp luận cổ điển của Aristotle.

Bacon cho rằng phương pháp luận của Aristotle đã lỗi thời và không còn phù hợp với việc nghiên cứu khoa học thực nghiệm hiện đại. Thay vào đó, ông đề xuất một phương pháp luận mới dựa trên quan sát và thực nghiệm, được gọi là phương pháp thực nghiệm (inductive method). Theo Bacon, để có được kiến thức khoa học chân chính, con người cần phải từ bỏ tư duy suy diễn và thủ cựu, thay vào đó quan sát thiên nhiên một cách khách quan và thu thập dữ liệu thực nghiệm một cách có hệ thống.

Bacon chia quá trình nghiên cứu khoa học thành ba bước chính: quan sát (observation), thử nghiệm (experiment) và khái quát hóa (generalization). Trong đó, quan sát và thử nghiệm là những bước quan trọng nhất để thu thập dữ liệu, còn khái quát hóa là bước tổng kết để rút ra những nguyên lý chung từ các dữ liệu thu thập được. Bacon nhấn mạnh rằng các thử nghiệm phải được thực hiện một cách có hệ thống, theo những quy tắc nghiêm ngặt.

Bacon phân biệt hai loại kiến thức: kiến thức cụ thể về các sự vật và kiến thức tổng quát về các nguyên lý. Ông cho rằng con người cần phải tích lũy đầy đủ kiến thức cụ thể trước khi có thể rút ra được những nguyên lý tổng quát. Vì vậy, Bacon đề xuất xây dựng một “lịch sử tự nhiên” (natural history) để ghi chép chi tiết các quan sát về từng hiện tượng tự nhiên. Chỉ khi kiến thức cụ thể đã đầy đủ, con người mới có thể bắt đầu quá trình suy diễn để rút ra các nguyên lý chung.

Bacon chỉ ra rằng triết học Aristotle dựa trên suy diễn dẫn đến những kết luận sai lầm vì thiếu cơ sở thực nghiệm. Ông lấy ví dụ về việc Aristotle kết luận sai lầm rằng không thể có khí nặng hơn không khí. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc thu thập kiến thức thực nghiệm trước khi rút ra kết luận. Bacon cũng chỉ ra nhiều sai lầm khác của triết học Aristotle do thiếu cơ sở quan sát.

Ngoài ra, Bacon còn chỉ ra những trở ngại chính trong việc nghiên cứu khoa học như: tinh thần thủ cựu, chủ quan, tự kiêu, các giả thuyết sai lầm, sự thiếu sót trong phương pháp luận… Để khắc phục những trở ngại đó, Bacon đề xuất việc xây dựng các phòng thí nghiệm và thành lập các hội khoa học. Ông cũng kêu gọi sự hợp tác của các nhà khoa học để cùng nhau nghiên cứu và xây dựng kiến thức khoa học.

Bacon đặt mục tiêu cuối cùng của khoa học là “sự hiểu biết và quyền năng”. Theo ông, kiến thức khoa học không chỉ mang lại hiểu biết mà còn giúp con người nâng cao quyền năng kiểm soát thiên nhiên. Bacon tin rằng khi áp dụng đúng phương pháp khoa học, con người sẽ tìm ra cách để kiểm soát và thao túng các lực lượng tự nhiên nhằm phục vụ nhu cầu của bản thân

Mời các bạn đón đọc Bộ Công Cụ Mới của tác giả Francis Bacon