Tâm Lý Học Về Tiền

Cuốn sách Tâm Lý Học Về Tiền của Morgan Housel chính là lựa chọn hoàn hảo dành các cho bạn đang tìm kiếm một cuốn sách giúp bạn hiểu rõ hơn về tâm lý con người đối với tiền bạc và nâng cao kỹ năng quản lý tài chính cá nhân

Cuốn sách là tập hợp 19 câu chuyện ngắn, mỗi câu chuyện là một bài học quý giá về cách quản lý tài chính hiệu quả. Tác giả không tập trung vào những lý thuyết phức tạp, mà thay vào đó, ông sử dụng những ví dụ sinh động và gần gũi để minh họa cho các khái niệm tài chính, giúp người đọc dễ dàng tiếp thu và áp dụng vào thực tế.

Cuốn sách khẳng định rằng kỹ năng mềm như kiểm soát cảm xúc, kiên nhẫn và kỷ luật quan trọng hơn kiến thức tài chính trong việc quản lý tiền bạc hiệu quả. Nhiều người có kiến thức tài chính tốt nhưng lại không thành công trong việc quản lý tiền bạc bởi vì họ không thể kiểm soát được cảm xúc của mình. Cuốn sách giúp người đọc hiểu rõ hơn về những tác động của cảm xúc đến quyết định tài chính và cách kiểm soát cảm xúc để đưa ra những quyết định sáng suốt.

Cuốn sách cũng rút ra những bài học từ những sai lầm và thành công của nhiều người, giúp người đọc tránh được những sai lầm phổ biến và học hỏi từ kinh nghiệm của người khác. Cuốn sách là một cẩm nang hữu ích cho bất kỳ ai quan tâm đến việc cải thiện tình hình tài chính của mình.

Mời bạn đón đọc Tâm Lý Học Về Tiền của tác giả Morgan Housel & Hoàng Thị Minh Phúc (dịch)!
—
GIỚI THIỆU

Buổi trình diễn lớn nhất hành tinh

Tôi đã trải qua những năm tháng đại học khi làm lễ tân tại một khách sạn đẹp ở Los Angeles.

Có một vị khách quen là giám đốc điều hành công nghệ. Anh ấy là một thiên tài, đã thiết kế và cấp bằng sáng chế cho một thành phần quan trọng trong bộ định tuyến Wi-Fi ở độ tuổi 20. Anh ấy đã thành lập và bán một số công ty. Anh đã thành công rực rỡ.

Nhưng anh ấy cũng có mối quan hệ với tiền bạc mà tôi mô tả là sự pha trộn giữa bất an và ngu ngốc trẻ con.

Anh ta mang theo một xấp tiền trăm đô dày vài cm. Anh ta cho mọi người xem và nhiều người không thích. Anh ta khoe khoang một cách công khai và ồn ào về sự giàu có của mình, thường xuyên lúc say xỉn và luôn tỏ ra thích thú.

Một ngày nọ, anh ta đưa cho một đồng nghiệp của tôi vài nghìn đô la tiền mặt và nói, “Hãy đến cửa hàng trang sức dưới phố và mua cho tôi vài đồng tiền vàng 1.000 đô la”.

Một giờ sau, với những đồng tiền vàng trong tay, giám đốc điều hành công nghệ và những người bạn tụ tập quanh một bến tàu nhìn ra Thái Bình Dương. Sau đó, họ ném các đồng vàng xuống biển, coi chúng như những viên đá, tranh luận sôi nổi xem ai ném xa nhất. Chỉ để cho vui.

Nhiều ngày sau, anh ta làm vỡ một ngọn đèn trong nhà hàng của khách sạn. Người quản lý nói chiếc đèn giá 500 đô la và anh ta sẽ phải đền.

“Bạn muốn năm trăm đô la?” Giám đốc điều hành hỏi một cách hoài nghi, trong khi rút một cục tiền mặt từ túi và đưa cho người quản lý. “Đây là năm nghìn đô la. Bây giờ, hãy biến khỏi mắt tôi. Và đừng bao giờ xúc phạm tôi như vậy nữa”.

Bạn có thể tự hỏi hành vi này có thể tồn tại trong bao lâu và câu trả lời là ‘không lâu’. Nhiều năm sau tôi mới biết anh ấy đã ‘ra đi’.

Tiền đề của cuốn sách này là việc kiếm tiền có liên quan một chút đến mức độ thông minh của bạn và liên quan rất nhiều đến cách bạn cư xử. Và hành vi này rất khó học, ngay cả với những người thông minh.

Một thiên tài mất kiểm soát có thể là một thảm họa tài chính. Điều ngược lại cũng đúng. Những người bình thường không được học hành về tài chính có thể giàu có nếu có một số kỹ năng không liên quan gì đến các thước đo thông minh thông thường.

Mục Wikipedia yêu thích của tôi bắt đầu với: “Ronald James Read là một nhà từ thiện, nhà đầu tư, người gác cổng và nhân viên trạm xăng người Mỹ.”

Ronald Read sinh ra ở vùng nông thôn Vermont. Ông ấy là người đầu tiên trong gia đình tốt nghiệp trung học, mọi người còn ấn tượng hơn khi ông đi nhờ xe đến trường mỗi ngày.

ImageĐối với những người biết Ronald Read, không có nhiều điều để nói. Cuộc sống của ông không có gì nổi bật.

Làm việc tại một trạm xăng trong 25 năm và mua sắm tại các tầng của JCPenney trong 17 năm (giá rẻ). Ông mua một căn nhà hai phòng ngủ với giá 12.000 đô la ở tuổi 38 và sống ở đó cho đến cuối đời. Ông góa vợ ở tuổi 50 và không bao giờ tái hôn. Một người bạn kể lại sở thích chính của ông là chặt củi.

Read qua đời vào năm 2014, ở tuổi 92. Đó là lúc người lao động khiêm tốn này trở thành tiêu đề quốc tế.

2.813.503 người Mỹ đã chết vào năm 2014. Chỉ 4.000 người trong số họ có tài sản ròng trên 8 triệu đô la khi qua đời. Ronald Read là một trong số đó.

Trong di chúc, người gác cổng già để lại 2 triệu đô la cho con riêng và hơn 6 triệu đô la cho bệnh viện và thư viện địa phương.

Những người biết Read đều bối rối. Ông lấy đâu ra số tiền đó?

Hóa ra chẳng có gì bí mật. Không phải trúng số và không có tài sản thừa kế. Để dành số tiền ít ỏi kiếm được và đầu tư vào cổ phiếu blue chip (cổ phiếu công ty lớn). Sau đó, ông đã chờ đợi, trong nhiều thập kỷ liên tục, khi khoản tiết kiệm nhỏ nhoi trở thành hơn 8 triệu đô la.

Đó là cách một người gác cổng trở thành triệu phú đô la.

Vài tháng trước khi Ronald Read qua đời, một người đàn ông khác tên là Richard đã được đưa tin.

Richard Fuscone là sự trái ngược với Ronald Read. Là một giám đốc điều hành Merrill Lynch được đào tạo tại Harvard với bằng MBA, Fuscone đã có một sự nghiệp thành công trong lĩnh vực tài chính đến nỗi đã nghỉ hưu ở tuổi 40 để trở thành một nhà từ thiện. Cựu Giám đốc điều hành của Merrill, David Komansky, đã ca ngợi về “sự hiểu biết kinh doanh, kỹ năng lãnh đạo, khả năng phán đoán đúng đắn và tính chính trực của Fuscone.” Tạp chí kinh doanh của Crain đã từng đưa ông vào danh sách “40 dưới 40 tuổi” gồm những doanh nhân thành công.

Nhưng sau đó – giống như giám đốc điều hành công nghệ ném vàng xuống biển – mọi thứ sụp đổ.

Vào giữa những năm 2000, Fuscone đã vay nặng lãi để mở rộng ngôi nhà rộng 1.670 m2 ở Greenwich, Connecticut có 11 phòng tắm, hai thang máy, hai hồ bơi, bảy nhà để xe và tốn hơn 90.000 đô la một tháng để bảo trì.

Sau đó, cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 ập đến.

Cuộc khủng hoảng làm tổn hại đến tài chính của hầu hết mọi người. Nó dường như đã biến Fuscone thành cát bụi. Nợ cao và tài sản kém thanh khoản khiến ông phá sản. “Tôi hiện không có thu nhập,” ông nói với một thẩm phán khi phá sản vào năm 2008.

Đầu tiên căn nhà ở Palm Beach bị tịch thu.

Richard M. Fuscone | Crain’s New York BusinessA picture containing grass, nature, garden Description automatically generatedNăm 2014 đến lượt dinh thự Greenwich.

Năm tháng trước khi Ronald Read để lại tài sản cho tổ chức từ thiện, nhà của Richard Fuscone — nơi các vị khách nhớ lại “cảm giác hồi hộp khi ăn uống và khiêu vũ trên một tấm bạt che bể bơi trong nhà” — đã được bán trong một cuộc đấu giá tịch biên với giá thấp hơn 75% giá trị.

Ronald Read đã kiên nhẫn; Richard Fuscone đã hoang phí. Đó là tất cả những gì đã làm lu mờ khoảng cách lớn về học vấn và kinh nghiệm giữa hai người.

Bài học ở đây là không nên bắt chước Richard và học hỏi từ Ronald.

Điều hấp dẫn ở những câu chuyện này là về mặt tài chính.

Có ngành nghề nào mà một người không có bằng đại học, không được đào tạo, không có nền tảng, không có kinh nghiệm chính thức và không có mối quan hệ nào lại vượt trội hơn một người có nền giáo dục tốt nhất, được đào tạo tốt nhất và có mối quan hệ tốt nhất?

Tôi đã suy nghĩ rất nhiều.

Không thể có chuyện Ronald Read thực hiện ca ghép tim tốt hơn một bác sĩ phẫu thuật được đào tạo tại Harvard. Hoặc thiết kế một tòa nhà chọc trời cao cấp hơn các kiến trúc sư được đào tạo tốt nhất. Sẽ không bao giờ có chuyện một người gác cổng làm tốt hơn những kỹ sư hạt nhân hàng đầu thế giới.

Nhưng những câu chuyện này xảy ra trong đầu tư.

Việc Ronald Read có thể vượt qua Richard Fuscone có hai cách giải thích. Một, kết quả tài chính được thúc đẩy bởi may mắn, không phụ thuộc vào trí thông minh và nỗ lực. Điều đó đúng ở một mức độ nào đó, và cuốn sách này sẽ thảo luận chi tiết hơn về nó. Hoặc, hai (và tôi nghĩ là phổ biến hơn), thành công tài chính không phải là một môn khoa học chính xác. Đó là một kỹ năng mềm, cách bạn hành xử quan trọng hơn những gì bạn biết.

Tôi gọi kỹ năng mềm này là tâm lý học về tiền bạc. Mục đích của cuốn sách là sử dụng những câu chuyện ngắn để thuyết phục bạn kỹ năng mềm quan trọng hơn khía cạnh kỹ thuật của tiền bạc. Tôi sẽ làm điều này theo cách sẽ giúp mọi người — từ Read đến Fuscone và những người ở giữa — đưa ra quyết định tài chính tốt hơn.

Tôi nhận ra những kỹ năng mềm này đã bị đánh giá thấp.

Tài chính được giảng dạy phổ biến như một lĩnh vực dựa trên toán học, nơi bạn đưa dữ liệu vào một công thức và nó cho bạn biết phải làm gì, và người ta giả định bạn sẽ chỉ làm điều đó.

Điều này đúng trong lĩnh vực tài chính cá nhân, khi bạn được yêu cầu có quỹ khẩn cấp sáu tháng và tiết kiệm 10% tiền lương.

Đó là sự thật trong đầu tư, nơi chúng ta biết chính xác mối tương quan lịch sử giữa lãi suất và định giá.

Và nó đúng trong lĩnh vực tài chính doanh nghiệp, nơi các giám đốc tài chính có thể đo lường chi phí vốn chính xác.

Không có bất kỳ điều nào trong số này là xấu hoặc sai. Nhưng việc được cho biết phải làm gì không cho bạn biết điều gì xảy ra trong đầu khi bạn cố gắng làm điều đó.

Hai chủ đề tác động đến tất cả mọi người, dù bạn có quan tâm hay không: sức khỏe và tiền bạc.

Ngành công nghiệp chăm sóc sức khỏe là một thành tựu của khoa học hiện đại, với tuổi thọ ngày càng tăng trên toàn thế giới. Các khám phá khoa học đã thay thế những quan niệm cũ của các bác sĩ về cách cơ thể con người hoạt động, và hầu như mọi người đều khỏe mạnh hơn nhờ nó.

Ngành tiền tệ — đầu tư, tài chính cá nhân, lập kế hoạch kinh doanh — là một câu chuyện khác.

Tài chính đã thu hút những bộ óc thông minh nhất đến từ các trường đại học hàng đầu trong hai thập kỷ qua. Kỹ thuật Tài chính là chuyên ngành phổ biến nhất trong Trường Tài chính của đại học Princeton một thập kỷ trước. Có bằng chứng nào cho thấy nó khiến chúng ta trở thành nhà đầu tư tốt hơn không?

Tôi chưa thấy gì cả.

Qua quá trình thử và sai trong nhiều năm, chúng ta đã học được cách trở thành những nông dân giỏi hơn, những thợ ống nước lành nghề và những nhà hóa học tiên tiến. Nhưng thử và sai có dạy chúng ta trở nên tốt hơn với tài chính cá nhân? Có phải chúng ta ít phải vùi mình vào nợ nần? Tiết kiệm nhiều hơn cho những rủi ro? Chuẩn bị cho việc nghỉ hưu? Có quan điểm thực tế về những gì tiền làm được và không, với hạnh phúc của chúng ta?

Tôi không thấy bằng chứng thuyết phục nào.

Tôi tin hầu hết lý do là vì chúng ta nghĩ và được dạy về tiền theo những cách quá giống vật lý (với các quy tắc và định luật) và không giống như tâm lý học (với cảm xúc và sắc thái).

Và điều đó, đối với tôi, vừa hấp dẫn vừa quan trọng.

Tiền ở khắp mọi nơi, nó ảnh hưởng đến tất cả chúng ta, và khiến hầu hết chúng ta bối rối. Mọi người nghĩ về nó hơi khác một chút. Nó cung cấp các bài học về những điều áp dụng cho nhiều lĩnh vực của cuộc sống, như rủi ro, sự tự tin và hạnh phúc. Rất ít chủ đề cung cấp cái nhìn mạnh mẽ hơn giúp giải thích tại sao mọi người lại cư xử theo cách của họ hơn là tiền. Đây là một trong những buổi biểu diễn vĩ đại nhất trên Trái đất.

Sự đánh giá của tôi với tâm lý tiền bạc được hình thành bởi hơn một thập kỷ viết về chủ đề này. Tôi bắt đầu viết về tài chính vào đầu năm 2008. Đó là buổi bình minh của một cuộc khủng hoảng tài chính và cuộc suy thoái tồi tệ nhất trong 80 năm.

Để viết về tài chính, tôi muốn tìm hiểu xem điều gì đang xảy ra. Nhưng điều đầu tiên tôi học được sau cuộc khủng hoảng tài chính là không ai có thể giải thích chính xác điều gì đã xảy ra, hay tại sao nó lại xảy ra, chứ đừng nói đến việc nên làm gì với nó. Đối với mọi lời giải thích hay đều có một sự phản bác thuyết phục như nhau.

Các kỹ sư có thể xác định nguyên nhân của một vụ sập cầu vì có quy tắc nếu một lực nhất định tác động vào một khu vực nhất định, khu vực đó sẽ bị gãy. Vật lý không phải là điều cần bàn cãi. Nó được hướng dẫn bởi định luật. Tài chính thì khác. Nó được hướng dẫn bởi hành vi của con người. Và cách tôi cư xử có thể có ý nghĩa với tôi nhưng với bạn thì trông thật điên rồ.

Càng nghiên cứu và viết nhiều về cuộc khủng hoảng tài chính, tôi càng nhận ra bạn có thể hiểu rõ hơn về nó qua lăng kính tâm lý học và lịch sử, chứ không phải tài chính.

Để nắm được lý do tại sao mọi người lại chôn mình trong nợ bạn không cần phải nghiên cứu về lãi suất; bạn cần nghiên cứu lịch sử của lòng tham, sự bất an và lạc quan. Để biết lý do tại sao các nhà đầu tư bán ra ở đáy của thị trường giá xuống, bạn không cần phải nghiên cứu phép toán về lợi nhuận kỳ vọng trong tương lai; bạn cần nghĩ về sự đau đớn khi nhìn gia đình và tự hỏi liệu các khoản đầu tư của bạn có đang ảnh hưởng đến tương lai của họ hay không.

Tôi thích nhận xét của Voltaire “Lịch sử luôn lặp lại; con người luôn như vậy.” Nó áp dụng rất tốt cho cách chúng ta cư xử với tiền bạc.

Vào năm 2018, tôi đã viết một báo cáo nêu ra 20 sai sót, thành kiến và nguyên nhân quan trọng nhất của hành vi xấu mà tôi đã thấy ảnh hưởng đến mọi người khi giao dịch tiền bạc. Nó được gọi là Tâm lý học về tiền, và hơn một triệu người đã đọc nó. Cuốn sách này đi sâu hơn vào chủ đề. Một số đoạn văn ngắn trong báo cáo không thay đổi trong cuốn sách này.

Những gì bạn đang có gồm 20 chương, mỗi chương mô tả những gì tôi cho là quan trọng nhất và thường không trực quan của tâm lý học về tiền. Các chương xoay quanh một chủ đề chung, nhưng tồn tại riêng và có thể đọc độc lập.
Nó không phải là một cuốn sách dài. Không có gì nhiều. Hầu hết người đọc không hoàn thành cuốn sách mà họ bắt đầu bởi vì hầu hết các chủ đề đơn lẻ không yêu cầu 300 trang giải thích. Tôi thà viết 20 chương ngắn bạn đọc hết còn hơn một cuốn sách dài mà bạn bỏ dở.

Bắt đầu nào!
—
1 KHÔNG AI ĐIÊN

Trải nghiệm cá nhân của bạn với tiền có thể chiếm 0,00000001% những gì đã xảy ra trên thế giới nhưng có thể chiếm 80% cách bạn nghĩ thế giới vận hành

Hãy để tôi kể cho bạn nghe về một vấn đề. Nó có thể khiến bạn cảm thấy tốt hơn về những gì bạn làm với tiền của mình và ít phán xét hơn về những gì người khác làm với họ.

Mọi người làm một số điều điên rồ với tiền. Nhưng không ai điên cả.

Đây là vấn đề: Những người thuộc các thế hệ khác nhau, được nuôi dưỡng bởi các bậc cha mẹ khác nhau, những người có thu nhập và có giá trị khác nhau, ở các vùng khác nhau trên thế giới, sinh ra ở các nền kinh tế khác nhau, trải qua các thị trường việc làm khác nhau với các ưu đãi và mức độ may mắn khác nhau, học Những bài học rất khác nhau.

Mỗi người đều có trải nghiệm độc đáo của riêng mình về cách thế giới vận hành. Và những gì bạn đã trải qua còn hấp dẫn hơn những gì bạn học được. Vì vậy, tất cả chúng ta – bạn, tôi, mọi người – đều trải qua cuộc sống gắn với một tập hợp các quan điểm về cách hoạt động của tiền bạc rất khác nhau ở mỗi người. Điều có vẻ điên rồ với bạn có thể lại bình thường với tôi.

Một người lớn lên trong nghèo khó nghĩ về rủi ro và phần thưởng theo cách mà con của một chủ ngân hàng giàu có không thể hiểu được.

Người lớn lên khi lạm phát cao đã trải qua điều mà người lớn lên với giá cả ổn định không bao giờ phải làm.

Nhà môi giới chứng khoán đã mất tất cả mọi thứ trong cuộc Đại suy thoái đã trải qua điều mà một nhân viên công nghệ đang đắm chìm trong vinh quang vào cuối những năm 1990 không thể tưởng tượng.

Người Úc chưa từng chứng kiến suy thoái trong 30 năm đã trải qua điều mà không người Mỹ nào từng có.

Tiếp tục. Danh sách các trải nghiệm là vô tận.

Bạn biết những điều về tiền bạc mà tôi không biết, và ngược lại. Bạn trải qua cuộc sống với những niềm tin, mục tiêu và dự báo khác với tôi. Đó không phải là vì một người trong chúng ta thông minh hơn người kia, hoặc có thông tin tốt hơn. Đó là vì chúng ta đã có những cuộc sống khác nhau được định hình bởi những trải nghiệm khác nhau và đều thuyết phục.

Trải nghiệm cá nhân của bạn với tiền có thể chiếm 0,00000001% những gì đã xảy ra trên thế giới, nhưng có thể chiếm 80% cách bạn nghĩ thế giới hoạt động. Vì vậy, những người thông minh như nhau có thể không đồng ý về cách thức và lý do suy thoái xảy ra, cách bạn nên đầu tư tiền của mình, bạn nên ưu tiên điều gì, bạn nên chấp nhận rủi ro như thế nào…

Trong cuốn sách của mình về nước Mỹ những năm 1930, Frederick Lewis Allen đã viết cuộc Đại suy thoái “đã ghi dấu ấn vào hàng triệu người Mỹ – trong nội tâm – trong suốt quãng đời còn lại của họ”. Nhưng cũng để lại một loạt trải nghiệm. 25 năm sau, khi đang tranh cử tổng thống, John F. Kennedy được một phóng viên hỏi ông nhớ gì từ cuộc Đại Suy thoái. Ông ấy nhận xét:

Tôi không có kiến thức trực tiếp về cuộc Đại Suy thoái. Gia đình tôi đã có một trong những vận may lớn của thế giới và nó đáng giá hơn bao giờ hết. Chúng tôi có những ngôi nhà lớn hơn, nhiều người hầu hơn, chúng tôi đi du lịch nhiều hơn. Điều duy nhất mà tôi trực tiếp nhìn thấy là khi cha tôi thuê thêm một số người làm vườn chỉ để cho họ một công việc – để họ có thức ăn. Tôi thực sự không tìm hiểu về cuộc Đại Suy thoái cho đến khi tôi đọc về nó ở Harvard.

Đây là một điểm quan trọng trong cuộc bầu cử năm 1960. Làm thế nào mọi người nghĩ, một người không hiểu gì về câu chuyện kinh tế lớn nhất của thế hệ trước lại có thể chịu trách nhiệm về nền kinh tế? Theo nhiều cách, nó đã được khắc phục chỉ bằng kinh nghiệm của JFK trong Thế chiến thứ hai. Đó là trải nghiệm cảm xúc phổ biến nhất của thế hệ trước, điều mà đối thủ chính của ông, Hubert Humphrey, không có.

Thách thức đối với chúng ta là không có học tập hay tư duy cởi mở nào có thể tái tạo thực sự sức mạnh của nỗi sợ hãi và sự không chắc chắn.

Tôi có thể đọc về cảm giác mất tất cả trong cuộc Đại suy thoái. Nhưng tôi không có vết sẹo cảm xúc của những người thực sự trải qua nó. Và người đã trải qua điều đó không thể hiểu tại sao một người như tôi lại có thể tự mãn về những thứ như sở hữu cổ phiếu. Chúng ta nhìn thế giới qua một lăng kính khác.

Bảng tính có thể mô hình hóa tần suất lịch sử của các đợt sụt giảm thị trường chứng khoán lớn. Nhưng chúng không thể mô phỏng cảm giác trở về nhà, nhìn con và tự hỏi liệu bạn có mắc sai lầm nào sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng hay không. Nghiên cứu lịch sử làm cho bạn cảm thấy như hiểu điều gì đó. Nhưng cho đến khi bạn đã trải qua và tự mình cảm nhận hậu quả của nó, bạn có thể không đủ hiểu nó để thay đổi hành vi của mình.

Tất cả chúng ta đều nghĩ ta biết thế giới hoạt động như thế nào. Nhưng chúng ta đều chỉ trải qua một phần nhỏ của nó.

Như nhà đầu tư Michael Batnick nói, “một số bài học phải được trải nghiệm trước khi có thể hiểu”. Tất cả chúng ta, theo những cách khác nhau, đều là nạn nhân của sự thật đó.

Năm 2006, các nhà kinh tế học Ulrike Malmendier và Stefan Nagel từ Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia đã đào sâu 50 năm Khảo sát về Tài chính của Người tiêu dùng — một cái nhìn chi tiết về những gì người Mỹ làm với tiền của họ.

Về lý thuyết, mọi người nên đưa ra quyết định đầu tư dựa trên mục tiêu của họ và các đặc điểm của các lựa chọn đầu tư có sẵn cho họ vào thời điểm đó.

Nhưng đó không phải là những gì mọi người làm.

Các nhà kinh tế học phát hiện ra các quyết định đầu tư trong đời của mọi người chủ yếu dựa vào những kinh nghiệm mà các nhà đầu tư đã có trong thế hệ của họ – đặc biệt là những kinh nghiệm sớm trong cuộc đời trưởng thành của họ.

Nếu bạn lớn lên khi lạm phát cao, bạn sẽ đầu tư ít tiền hơn vào trái phiếu sau này so với những người lớn lên khi lạm phát thấp (vì trái phiếu lợi nhuận thấp). Nếu bạn tình cờ lớn lên khi thị trường chứng khoán mạnh, bạn đầu tư nhiều tiền hơn vào cổ phiếu so với những người lớn lên khi cổ phiếu giảm.

Các nhà kinh tế đã viết: “Phát hiện của chúng tôi cho thấy mức độ sẵn sàng chịu rủi ro của các nhà đầu tư cá nhân phụ thuộc vào lịch sử cá nhân”.

Không phải trí thông minh, học vấn, hay văn hóa. Chỉ là sự may mắn về thời điểm và nơi bạn sinh ra.

Tờ Financial Times đã phỏng vấn Bill Gross, nhà quản lý trái phiếu nổi tiếng, vào năm 2019. “Gross thừa nhận ông ấy có thể sẽ không có được vị trí như ngày hôm nay nếu sinh ra sớm hơn hoặc muộn hơn một thập kỷ,” mẩu tin cho biết. Sự nghiệp của Gross gần như hoàn toàn trùng khớp với sự sụt giảm lãi suất hàng thế hệ khiến giá trái phiếu đi ngang. Điều đó không chỉ ảnh hưởng đến những cơ hội mà bạn bắt gặp; nó ảnh hưởng đến suy nghĩ của bạn về những cơ hội đó khi chúng được giới thiệu cho bạn. Đối với Gross, trái phiếu là cỗ máy tạo ra của cải. Đối với thế hệ cha anh, những người lớn lên và chịu đựng lạm phát cao hơn, họ có thể coi đó là những lò đốt tiền.