Review: Lịch sử cái đẹp – Umberto Eco

Cái Đẹp là gì? Có phải theo Immanuel Kant: “Vẻ đẹp không nằm ở đôi má hồng của người thiếu nữ mà ở trong đôi mắt của kẻ si tình”, cái đẹp là cảm giác chủ quan? Hay cái đẹp là thuộc tính khách quan, không lệ thuộc vào ý muốn của chúng ta? “Cũng có thể, bên cạnh các quan niệm khác nhau về Cái Đẹp, cũng tồn tại một vài quy luật chung thống nhất áp dụng cho tất cả các dân tộc ở mọi thời kỳ” (Umberto Eco).

“Lịch sử Cái Đẹp” bắt đầu từ nguyên tắc mà theo đó Cái Đẹp không tuyệt đối và bất biến mà mang nhiều diện mạo khác nhau tùy thời kỳ lịch sử và tùy quốc gia. Umberto Eco và đồng tác giả Girolamo de Michele cho chúng ta cái nhìn cận cảnh về sự phát triển và thay đổi không ngừng trong cách con người định nghĩa Cái Đẹp.

Ví dụ thời Hy Lạp cổ đại Cái Đẹp luôn được gắn với những giá trị như “cân đối”, “hài hòa”, “chừng mực”. Thời hậu kỳ Trung cổ, thánh Tommaso d’Aquino khẳng định rằng cần có ba yếu tố để đạt được Cái Đẹp: tỷ lệ, tính toàn vẹn và claritas (nghĩa là rõ ràng và sáng sủa).

Tuy nhiên trong chương V “Cái Đẹp của quái thú” thì một nguyên tắc được ghi nhận: nghệ thuật vẫn có sức mạnh thể hiện các sự vật và sinh vật xấu xí một cách đẹp đẽ, và Cái Đẹp trong tả thực khiến Cái Xấu trở nên chấp nhận được.

17 chương sách đưa chúng ta vào chuyến hành trình lịch sử của Cái Đẹp từ lý tưởng thẩm mỹ thời Hy Lạp cổ đại cho đến thời hiện đại. Không chỉ khám phá nghệ thuật thị giác, tác giả còn đưa vào nhiều dẫn chứng hấp dẫn cho phần biện luận: thi ca, triết học, âm nhạc, khoa học (các dạng hình học của Plato, tính đối xứng và tỷ lệ lý tưởng của Vitruvio và Plinio, mối liên hệ toán học và điệu thức âm nhạc theo quan niệm của trường phái Pythagoras, Diễm ca trong Kinh thánh, những bài thơ của Jaufré Rudel (thế kỷ 12), các quan niệm triết lý về cái đẹp của Kant, Hegel, Nietzsche v.v.)

Hơn 300 hình ảnh minh họa tuyệt đẹp cùng với sự đồng hành của một Umberto Eco trí tuệ siêu việt, chuyến du hành thật sự làm tôi ngất ngây.

“Một cuốn sách đầy cảm hứng, một hành trình dày đặc, đầy hứng khởi xuyên suốt chiều dài lịch sử nghệ thuật, nỗ lực đối thoại với mọi dạng thức phong phú của cái đẹp. Một cuốn sách hay đến nghẹt thở.”